Berriak

Berria ➝

Fermin Muguruzak The Suicide of Western Culture borrokako elektronika bikotearekin grabatu du B-Map 1917+100 diskoa. Maiatzean aurkeztuko du zuzenean

Fermin Muguruzak (Irun, Gipuzkoa, 1963) bere ibilbide guztian erakutsi du gaitasun handia duela jauzi ikaragarriak egin eta, iraganari bizkarra eman gabe, hainbat eremutan mugitzeko. Hala ere, bere azkeneko lanak, The Suicide of Western Culture Bartzelonako elektronika bikotearekin ondutako B-Map 1917+100 diskoak, lekuz kanpo harrapatuko zituen jarraitzaile asko, inor gutxik espero zezakeelako hain soinu industrial eta gogorra Muguruzaren disko batean gaur egun. «Duela hogei urte Dutekin egindako Ireki ateak diskoaz geroztik hauxe da egin dudan diskorik gogorrena. Soinu basatia du, oso industriala, eta zaila ere izan daiteke jarraitzen nauten batzuentzat. Baina niri betidanik gustatu zait hor barneratzea». Diskoa kaleratu berritan, Black is Beltza animaziozko lanaren filmaketa lanetan buru-belarri sartu da Muguruza —2018ko irailerako estreinatu nahiko luke—, eta, elkarrizketak emateko denborarik gabe, Joan Pons kazetariarekin izandako solasaldi batetik ateratakoak dira testu honetan ageri diren adierazpen ia guztiak.

Proiektua Carlos Baenak bultzatu zuen, El Segell zigiluko arduradunak. Muguruzak The Suicide of Western Culture-ren kantu bakarra ezagutzen zuen artean (Love your friends, hate politicians), baina «izugarria» iruditzen zitzaion. «[Baenak] Haien diskoak bidali zizkidan, eta esan zidan nire jarraitzaileak zirela, nahiz eta garai batzuk beste batzuk baino gehiago gustatu, eta noizbait zerbait egin beharko nukeela haiekin». Egun batean, elkartu egin zituen TSOWC osatzen duten bi lagunak (Miquel Martinez eta Juanjo Fernandez Rivero) eta Muguruza bera, eta Bartzelonako bikotearen kantu berriak entzun zituzten elkarrekin: «Nire ibilbide artistikoarekin duten grina azaldu zidaten. Single bat egin nahi zuten nirekin, kantu pare bat. Horrek guztiak bat egin zuen Black is Beltza proiektua zela eta Bartzelonako Fabra i Coats lantegian egindako egonaldiarekin; horregatik, han bertan elkartu ginen berriz, eta pare bat abestiri bueltak ematen hasi ginen, ea zer ateratzen zen».

Bartzelona laborategi hartuta, lanean hasi ziren, eta egun batean TSOWCkoek inon argitaratu gabeko kantu baten remix bat eraman zioten Muguruzari: «Bat-batean pentsatu nuen hiru kantu izanda lau ere egin genitzakeela. Azkenean, hamabost egun hartu genituen. Nik goizez egiten nuen lan, eta besteak arratsaldeko lauretatik aurrera etortzen ziren estudiora. Ekartzen zizkidaten doinuak entzuten genituen, eta sorkuntza lana egiten hasi ginen, kirurgia musikala. Hirugarren egunean argi ikusi nuen disko bat egin zitekeela; disko kontzeptuala, gainera».

B-rekin hasten diren hiriak

B hizkia. Disko osoa zeharkatzen dute B hizkiarekin hasten diren hiriek: Berlin eta Bilbo, esaterako. Tartean, Brazzaville, Belgrad, Bogota, Baton Rouge eta Bartzelona, besteak beste. Hasieran, Beirut. «Al Jazeera katearentzat musika arabiarrari buruzko dokumental sorta bat egiten ari nintzen garaian, Beiruten kokatu nintzen, eta kateko ordezkarietako batek esan zidan garai batean hiru hiri izan zirela munduko informazio iturri nagusiak: Beirut, Bilbo eta Belfast. Albisteen hiru B-ak. Ohartu nintzen interes handia pizten duten beste gatazka asko B hizkiarekin hasten diren hirietan gertatzen direla: Bartzelona, Berlin… B hizkiaren mapa oso interesgarri bat aurkitu nuen».

Joan den urtearen hasieran, berriz, Muguruzak hitzaldi batean parte hartu zuen, Bilbon, Meatzaleak zikloaren barruan. Eta B hizkiarekin hasten ziren sei hiri aukeratu, eta bere ibilbidearen errepasoa egin zuen. Orduan ikusi zuen diskoaren oinarria: «Ideia horrekin joan nintzen estudiora, eta Juanjori esan nion: Bila itzazu, esaterako, Bogota edo Beiruteko bideoak, eta proiekta itzazu». Muguruzak pantaila erraldoi bat zuen han, Black is Beltza-ren soinu banda egiteko erabiltzen zuena, eta, irudiak proiektatu bitartean, hitzak idaztziz eta grabatutako musikaren gaineko melodiak sortuz joan ziren. «Oso iradokitzailea eta irudimenezkoa izan zen. Orduan esan nien: Jaunak, hamar abesti ditugu, egin dezagun diskoa». Muguruzak materiala eraman zuen, eta, hitzak amaituta, joan den udan grabatu zituen ahotsak Bonberenean (Tolosa, Gipuzkoa), Karlos Osinagarekin. «Gero Bartzelonara itzuli nintzen, efektuak eta azken nahasketak gehitzeko. Hori dena urriaren 1aren inguruan izan zen. Data hori giltzarria izan da».

Presazko kantuak

Urriaren 1ean independentziari buruzko erreferenduma egin zuten Katalunian, eta Barcelona Sant Andreu kantuak ere egun haietan ikusi zuen argia. «Ez nuen pentsatua hain goiz ateratzea, baina urriaren 1aren aurreko asteburuan, The Suicide-ko Miquik idatzi zidan: Zer pena kantu hori amaitu gabe edukitzea, Barcelona antifeixista oihua eta guzti; orain da botatzeko garaia. Argi bat piztu zitzaidan. Kantu hau orain atera behar dugu! Ezin dugu itxaron. Katalunian orain gertatzen ari dena kontatu beharra dago, ekarpen interesgarria izan dadin gure ikuspegitik». Bi egunetan prestatu zuten bideoa, eta kantua ere egina zegoen. «Presazko abestien ideia hori oso interesgarria eta indartsua iruditzen zait. Gaur egun, erraztasun handia dago musika sortu eta partekatzeko, eta gero eta egingarriagoa da».

Puzzle handi bat da B-Map 1917+100 disko osoa. Muguruzaren ibilbideko beste garai batzuei egindako keinuak ageri dira —adibidez, «Bartzelona fundamentalista, inoiz ez» dio Barcelona Sant Andreu-n, Bidasoa fundamentalista (1997) oroitaraziz, eta Kolpez kolpe-ko (1988) aizkoraren samplerra entzun daiteke Brazzaville, Egun on Kinshasa kantuan—, eta kantariaren lanean ohikoa izan den moduan, errealitatetik ateratako soinu eta ahotsek ere lekua izan dute kantuetan: «Betidanik gustatu zait errealitatetik ateratako ahotsen sanpleatu ukitu hori sartzea; Negu Gorriaken ondoren egindako lana identifikatzen du». Muguruzaren iritziz, «musika armazoiaren» parte dira, eta ugari dira diskoan: Ulrike Meinhofen ahotsa entzuten da Berlini dagokion piezan, Bobby Sandsen heriotzaren berri ematen duen irrati bateko grabazioa Belfastekoan… «Asko motibatzen naute baliabide horiek. Abestiak idazteko nik dudan modua da, aipuak eginez eta pertsonak aipatuz… raparen estiloan, zeinean beti egiten diren pertsonaien erreferentziak».

Pisu handiko diskoa

«Duela hogei urte Dutekin egindako Ireki ateak diskoaz geroztik, hauxe da egin dudan diskorik gogorrena». Hondarribiko hirukotearekin grabatutako lan hura mugarri bat izan zen —Negu Gorriak desegin ondoren grabatu zuen, bakarkako bidea hasi aurretik—, eta B-Map 1917 + 100 ere inportantea da Muguruzaren ibilbidean. Izan ere, azkeneko urteetan, kantaria bere abestien berrikuspen fase batean sartuta egon da, eta lan berriak hortik «ihes egiteko» balio izan dio. «Disko honek balio du esateko: Inork uste bazuen honaino iritsi nintzela, oker zebilen. B-Map 1917+100 ez da disko anekdotiko bat edo kolaborazio bat soilik. Ez, ez. Nire disko bat da, TSOWC-rekin egina, baina pisu handia du nire ibilbide osoaren barruan. Horregatik diot El estado de las cosas edo Gure jarrera bat dela, 2017an, haiek ere lan kontzeptualak izan baitziren, euren erara».

Diskoaren soinuak elektronika gogorraren, musika industrialaren eta hip-hoparen aztarnak biltzen ditu. «Punk elektronikoa» deitzen dio Muguruzak: «Disko hau egiten ari ginela burura etorri zaizkidan beste artista asko daude. The Disposable Heroes of Hiphoprisy esaterako, beste garai batzuetan ere presente egon dena. Edo M.I.A.ren lehen diskoak eta bideoklipak; oso soinu globala zuten, industrialetik harago. Hau disko-mapa bat izanik, zentzua zuen soinu global batera gerturatzeak». Horregatik, Brazzaville, Egun on Kinshasa kantuan Afrikan egiten ari diren beat berriaren ukituak eta hip hop artista afrikarren ideiak bildu ditu, eta Atari Teenage Riot gisako hardcore elektronikoko taldeen aztarnak ere badira diskoan, nahiz eta «oihutik alde egiten» saiatu den. «Nine Inch Nailsek ere bazuten puntu hori, oinarri gogor eta ilun batean melodiak bilatzen zituztenean. Eta, nolabait, Manchesterreko post-punka ere presente zegoen Bartzelonako Fabra i Coatsen; oso giro ingeleseko lantegia da, eta Joy Division-New Order ekartzen zizkidan gogora».

Orain Black is Beltza animaziozko filmaren prestaketa lanak denbora guztia kentzen dion arren, Muguruzak BERRIA-ri baieztatu dio maiatzean kontzertu batzuk emango dituela, eta Karlos Osinaga Txap Lisabö taldeko kideak lagunduko dituela oholtza gainean: «Berak sartu ditu gitarrak diskoan. Ez daude lehen planoan, baina hain Lisabörena den atzealdeko sare hori osatzen dute: burrunba edo gitarra akopleak tentsioa eta kezka sorrarazten duten soinu-ehunak sortzen ditu. Zuzenean hori eragin nahi dugu, Kill the TVko jendeak ekarritako ikus-entzunezkoak gehituz».

Azkeneko diskoa aurkezteko kontzertuak izango diren arren, Muguruzak bere ibilbideari ere begiratuko dio, nahiz eta horretarako iraganeko kantuak sonoritate berrira moldatu beharko dituen. Ez du langintza berria izango. «Sonoritateen inguruan, kontuan hartu behar dugu Johnny Cashen Hurt kantu zoragarria Nine Inch Nailsen bertsioa dela, ulertzeko kontrako norabidea ere egin izan dela; alegia, nire aurreko errepertorioa sonoritate ezberdinetara eramatea ohikoa da zuzenean ikusi nautenentzat».

Badok ➝

B hizkiarekin, Fermin Muguruza eta The Suicide of Western Cultureren disko berriak eragiten dituen kalifikatiboak: basatia, brutala, barbaroa… B hizkiarekin ere, bonba bat da B-Map 1917 + 100 (El Segell / Talka Records). Fermin eta TSOWCren arteko talka hau gure leku eta garaiaren mapa alternatibo bat baita, anbiziosoa eta desafiatzailea hala edukietan nola forman.

Alde batetik, Errusiako Iraultzaren mendeurrenaren itzala planetako hamar zonalde geografikotara zabaltzen du diskoak, den-denak B hizkiarekin hasten diren hirien ingurukoak: Bilbo, Bartzelona, Beirut, Buenos Aires, Brazzaville, Belfast, Berlin, Bogota, Belgrado eta Baton Rouge. Hamar kale-izendegi musiko-politiko-emozional horietatik abiatuta, gaur egungo munduaren sumindura, asaldaketa eta iraultzaren marrumaren mapa osatu du Fermin Muguruzak.

Hogeita hamar urteko ibilbidea amortizatutzat emateari muzin egin dio Fermin Muguruzak, eta inork jada espero ez zuen gidoi aldaketa bat eginez, soinu proiektu kamikaze batean murgildu da. Eta hala ere, Bartzelonako borrokako elektronika bikotearekin (Juanjo Fernandez Rivero eta Miquel Martinez) egindako kantu industrial-tribal sorta honek erabateko zentzua du bere ibilbidean. Beti egon da sortzeke zeuden musiken alde. Beti bilatu du soinu ezagunen ertza. Beti nahiago izan du ezinegonez ikusi zer geratzen zitzaion egiteko, egindakoari eroso begiratu baino.

Axola duen diskoa da B-Map 1917 + 100 —bihar, abenduak 1, argitaratuko da—. Fermin Muguruzak berak lanaren xehetasun guztiak azaldu ditu Joan Pons kazetariak egindako prentsa ohar/elkarrizketa luze honetan.

Ferminek Juanjo eta Miqui topatu zituenekoa
“El Segell zigiluko Carles Baenak bultzatu zuen hau dena. The Suicide of Western Cultureri buruz, “Love your friends, hate politicians” kantua baino ez nuen ezagutzen, kantutzarra. Haien diskoak bidali zizkidan, eta nire jarraitzaileak zirela esan zidan, nire ibilbidea gustuko dutela, etapa batzuk beste batzuk baino gehiago, eta noizbait zerbait egin beharko nukeela haiekin. Egun batean aurkeztu zizkidan eta haien musika hirurok elkarrekin entzuteko gonbidapena egin zidan. Alex Ferrer soinu teknikariaren estudiora joan ginen. Haien etxean, egin berriak zituzten kantu batzuk jarri zizkidaten, oso interesgarriak., eta nire ibilbide artistikoarekiko sentitzen duten grina azaldu zidaten. Single bat egin nahi zuten nirekin, kantu pare bat. Honek guztiak bat egin zuenez Black is Beltza proiektuarekin Bartzelonako Fabra i Coats lantegian egindako egonaldiarekin, han bertan elkartu ginen berriz eta hasi ginen pare bat abestiri bueltak ematen, ea zer ateratzen zen”.

Hitzordua sormen lantegian
“Joan den udaberrian Sant Andreuko auzotar egin nintzen. Auzoko kultur ekipamendurekin bat eginda zenbait proiektu hasi nituen: Taller de Musics-ekin, Chalart 58rekin… eta The Suicide of Western Culturerekin, noski. Bik bidalitako abesti argitaratugabe baten erremixa ekarri zidaten egun batean, eta, bapatean, hiru abestirekin pentsatu nuen: laugarrena ere egin dezakegu. Azkenean 15 egun hartu genituen: nik lan egiten nuen goizez, eta arratsaldeko lauretatik aurrera estudiora etortzen ziren hauek. Ekartzen zizkidaten doinuak entzuten genituen, eta hasi ginen sorkuntza lana egiten, kirurgia musikala. Pixkanaka gero eta gehiago gustatzen zitzaizkidan erakusten zizkidaten instrumentalak, eta hirugarren egunean argi ikusi nuen disko oso bat egin zitekeela, eta gainera, disko kontzeptual bat”.

Soinuaren mapa
“Urte honen hasieran hitzaldi batean parte hartu nuen, Bilbon, Leire Palacios kazetariarekin, Meatzaleak zikloaren barruan. B hizkiarekin hasten ziren sei hiri aukeratu nituen, eta sei zonalde geografiko horietan oinarrituta nire ibilbide osoa azaldu nuen. Hirugarren egunean, ideia horrekin joan nintzen estudiora, eta Juanjori esan nion: ‘bila itzazu, esaterako, Bogota edo Beiruteko bideoak eta proiekta itzazu’. Pantaila erraldoi bat genuen bertan, Black is Beltza-ren soinu banda egiteko erabiltzen ari nintzena. Irudiak proiektatzen genituen, nik hitzak idazten nituen eta melodiak grabatzen genituen musika oinarrien gainean… Oso iradokitzaile eta irudimenezkoa izan zen. Orduan esan nien: ‘Jaunak, hamar abesti ditugu, goazen diskoa egitera’. Materiala nirekin eraman nuen eta udan amaitu nituen letrak. Ahotsak Bonberenean grabatu nituen, Lisaböko Karlos Osinagarekin. Eta Bartzelonara itzuli nintzen, efektuak eta azken nahasketak gehitzeko. Hori dena urriaren 1aren inguruan izan zen. Data hori gakoa da”.

Urgentziako abestiak
“Ez nuen pentsatuta “Barcelona… Sant Andreu” abestia hain goiz ateratzea. Baina urriaren 1aren aurreko asteburuan, Miquik idatzi zidan: “ze lastima kantu hori amaitu gabe edukitzea, Barcelona antifeixista oihuarekin, orain baita botatzeko momentua”. Argia piztu zitzaidan. “Ezin dugu itxaron. Katalunian orain gertatzen ari dena kontatu beharra dago, ekarpen interesgarria izan dadila gure ikuspegitik. Jendea suspertu eta bozka ematera joan dadin, adierazteko eskubidea erabili dezan”. Bi egunean Juanjok prest zuen bideoa. Urgentziazko abestien ideia hori oso interesgarria eta indartsua iruditzen zait. Eta gaur egun musika sortzeko eta partekatzeko dauden erraztasunekin, gero eta egingarriagoa da. John Lennonen aipu bat erabiltzen dut beti, abestiak egunkari bateko albisteak balira bezala egitea gustatuko litzaiokeela esan zuenekoa”.

Errealitatea konposizioetan sartzen da
“Betidanik gustatu zait errealitatetik ateratako ahotsen sanpleatu ukitu hori sartzea, Negu Gorriak geroztik egindako lana identifikatzen du. Musika armazoiaren parte dira. Hitzak idatzi ahala pentsatzen nuen zein sanpler mota aukeratu nezakeen. Juanjo eta Miqui soinu eta hots sanpleatu asko sartzen ari ziren, eta nik, adibidez, kantuan ari zen tribu baten ahotsak gehitzen nituen “Brazzaville… Egun on Kinshasa” abestian, edo Bobby Sandsen heriotzaren berri ematen zuen irrati batena Belfasteko abestian, edo Ulrike Meinhofen ahotsa Berlingoan. Baliabide horiek asko motibatzen naute. Abestiak idazteko dudan modua da: aipuak, pertsonak… raparen estiloan. Maila kultural eta politikoan ate asko irekitzen duten erreferentziak dira”.

Autoaipurako eskubidea
“B-Map 1917+100 diskoan badaude ere nire ibilbideko beste etapa batzuei egindako keinuak. Abestiak aberasten dituen arrastoen jolas moduko bat da, jarraitu nauen jendeak abesti horietara jo dezake aipatzeko arrazoien bila; eta lehen aldiz entzuten duena entretenitu daiteke jolas horrekin, ikaskuntza gisa. “Brazzaville… Egun on Kinshasa” abestian, “Kolpez kolpe”-ren aizkoraren sanplerra hartu dugu berriz —egin ditudan proiektu guztietan azaltzen da, modu batean edo bestean—. Aizkorak markatzen du erritmoa. Aizkorarekin hasten da eta ondoren heriotz zigorra ekarri zion Patrice Lumumbaren hitzaldi ospetsuarekin lotzen da. Eta “Beirut… Never Dies” abestian, “Ehun ginen” aipatzen dut, Kortaturekin egin nuen M-aken abestiaren bertsioa”.

‘B-side wins again’
“Al Jazeera katearentzat musika arabiarrari buruzko dokumental sorta bat egiten ari nintzen garaian Beiruten finkatu nintzen, eta kateko ordezkarietako batek esan zidan garai batean hiru hiri izan zirela munduko informazio-iturri nagusiak: Beirut, Bilbo eta Belfast. Albisteen hiru B aldeak. Interes handia pizten duten beste gatazka asko B hizkiarekin hasten diren hirietan gertatzen direla jabetu nintzen: Bartzelona, Berlin… Oso mapa interesgarria deskubritu nuen B hizkiaren inguruan. Bestalde, “Baton Rouge… Black is Beltza” abestian sanpleatu dudan Public Enemyren ideia batekin akordatu nintzen: ‘Brother black the B is back, so check it out. The B-side wins again. Here we go!’. Errealitatearen beste aurpegia da B hizkia, kontrakalea da. Hain zuzen, hori da bizi naizen kalearen izena, eta Kontrabanda edo Kontrakantxa dira bira ezberdinetan lagundu didaten taldeen izenak. Horregatik, Dut taldearen “Itxura faltsuak” abestiari buruzko aipamen bat dago “Baton Rouge… Black is Beltza” kantuan; aldi honetan oso gogoan izan dudan disko eta bira bat egin nuen harekin”.

Garai latzak, musika latza
“Duela hogei urte Dutekin egindako Ireki ateak diskoaz geroztik hauxe da egin dudan diskorik gogorrena. Soinu basatia du, oso industriala da, are zaila jarraitzen nauen publiko batentzat. Baina niri betidanik gustatu zait hortik barneratzea. Bestalde, New Orleanseko musikariekin, Chalart58rekin dub formatuan edo Micaela Chalmeta Big Bandarekin egindako emanaldien ondoren, nire abestien berrikuspen fase batetik ihes egiteko gogoa nuen. Hortaz, disko honek ere balio du esateko: ‘Inork uste bazuen honaino iristen nintzela, oker zebilen’. B-Map 1917 + 100 ez da disko anekdotiko bat, ez da kolaborazio bat gehiago, ez, ez… Nire disko bat da, TSOWCrekin egina, baina pisu handikoa nire ibilbide osoaren barruan. Horregatik esaten dut 2017an egindako El estado de las cosas edo Gure jarrera bat dela, haiek ere lan kontzeptualak izan zirelako euren erara”.
Fermin Muguruza eta TSOWC_120_02_FINAL_Alberto Polo

Mundua azaltzen duen musika
“Ez dakit errealitatea eta gaur egungo garaiak azaltzen dituzten abestiak falta diren edo ez, baina nik bilatu eta aurkitzen ditut. Beharrezkoa iruditzen zait. Albisteen haria jarraitzea gustatzen bazait ere, batzuetan gainezka egiten dit informazio kopuruak. Inork interpretatzea, ikuspegi bat eskaintzea behar dut. Irratian Kate Tempesten “Europe is Lost” entzun nuenean, ukabilkada bat jasotzea bezala izan zen. Kronika-mezuak jaurtitzen dituzten artistek, oso berezkoa baina aldi berean iraultzailea den estetika baten bidez, Mimi Mercedez bezala, apasionatzen naute. Frantzian Casey deskubritu dut, oso queer estetika batekin, asko inpaktatu ninduen zuzenean. Konpromezu handiko abestiak egiten ditu maila sozialean. Sleaford Mods zuzenean ikusi nituenean ere oso basatiak iruditu zitzaizkidan. The Suicide of Western Culture ekarri zidaten gogora, nolabait. Niretzat hori da punk elektronikoa”.

Ni ere banaiz besteak
“Disko hau egiten ari ginela burura etorri zaizkidan beste artista asko daude. The Disposable Heroes of Hiphoprisy esaterako, beste garai batzuetan ere presente egon dena. Edo M.I.A.ren lehen diskoak eta bideoklipak, oso soinu globala zuten, industrialetik harago. Disko-mapa bat izanik, zentzua zuen soinu global batera gerturatzeak. Horregatik, “Brazzaville… Egun on Kinshasa” abestian, gaur egun Afrikan egiten ari den beat berriaren soinuak daude, Angolako kuduroa bezala, edo hip hop artistei hartutako ideiak. Eta soinuaren alderdi industrialari dagokionez, Atari Teenage Riot nuen gogoan, baina abesteko eran saiatu naiz oihutik aldentzen. Maite dut estilo hori, baina ez nuen berriz horretara jo nahi. Oinarri basati horiekin kontrastea egiteko melodiak bilatu ditut. Nine Inch Nails-ek ukitu hori zuen. Eta modu batean Manchesterreko post-punka ere presente zegoen Bartzelonako Fabra i Coatsen, oso giro ingeleseko lantegia da, Joy Division-New Ordez gogora ekartzen zidan”.

Mikroa eskutik eskura
“Hiru kolaborazio nabarmen daude diskoan. Saffa Hathot Palestinako rap abeslari bat da, Checkpoint rock filmean ere grabatu nuen. “Beirut Never Dies”-en arabierazko sarrera berea da. 1948ko Nakbatik bizirik atera ziren palestinarrek gogoratzen duten garaian Palestinako iparraldetik Beirutera joaten ziren autobusei buruz hitz egiten du, Beirutek eragiten zien liluraz, gaur egungo Israelen okupazioa ez zegoenean.

Malena D’Alessiok “Buenos Aires… Gernika Jai Alai”-n abestu du. Oso azkar rapeatzen du, grime estiloan. Hain azkar rapeatzen du, ezen azkenean ez zaion ulertzen esaten duena, baina zuzenean mundu guztia zoratzen da. Sarrera luze horretan desagertu historiko guztiak aipatzen ditu, baita Santiago Maldonado ere, artean ez baitzen agertu kantua egiten nuenean.

Kataluniako emakumezko hirukote bat da Marala, Artze eta Laboaren “Txoria txori” abesten dute Bartzelonako abestiaren hasieran. Veus contra el Masclisme zikloan ezagutu nituen, Sant Andreuko Ateneu L’Harmonian. Justu kantu horrekin hasi ziren. Imajina dezakezu nolako flasha izan zen niretzat. Asko inpaktatu ninduen eta kolaboratu behar zutela esan nien. Hauxe da emaitza: katalanez egin dudan lehen abestia euskaraz abesten duten katalan batzuekin hasten da”.

Kantu bat, bideo bat
“Disko hau oso anbiziosoa da, ez baita disko bat soilik. Kontatu nahi duguna ez dugu hitzak eta musikaren bidez bakarrik kontatu nahi, diskoaren estetikaren eta abesti bakoitza laguntzen duten irudien bidez ere egin nahi dugu. Kantu bakoitzak bere bideoklipa du. Asko gustatu zitzaidan PJ Harveyk Let England Shake diskoan egin zuena, disko bisualaren ideia oso indartsua iruditu zitzaidan. Aldeak alde, hori egiten saiatzen ari gara: astero erakusten dugun kantu berri bakoitzarekin bideoklip bat proposatuz, sail baten moduan”.

Burrunbak hodeiertzean
“Denbora behar dut zerbait polita eta ezberdina prestatzeko zuzenean. Diskoan hain presente dagoen alderdi bisuala nola inkorporatu aztertzen ari gara, proiekzio batzuekin. Zuzenean Karlos Osinagak ere parte hartzea nahi dut, berak grabatu ditu gitarrak diskoan. Ez daude lehen planoan, baina Lisabören ezaugarria den atzealdeko sare hori osatzen dute: burrunba edo gitarra akopleak tentsioa eta kezka sorrarazten duten soinu-ehunak sortzen. Zuzenean hori eragin nahi dugu, diskoan bezala, Kill The TVko jendeak ekarritako ikus-entzunezko osagaia gehituz. Ez dira kontzertu asko izango, baina egingo dugu aurkezpenen bat”.

Argia ➝

Micaela Chalmeta Bartzelonako Sants auzoko kooperatibista feministaren izena daraman Big Bandak beste maila batera igo ditu Fermin Muguruzaren ibilbide osoko kantuak. Victoria Eugenia jendez eta emozioz lepo izan da bart.

Hasierak argi geratu da ahaztezina izango dela gaua. Adarra jotzeko prest, Muguruzaren lehen hitzek eskerrak eta salaketak nahastu dituzte. Eneko Goia Donostiako alkatea txistu artean hartu du publikoak. Sarituak berriz, isildu ezin zen txalo zaparrada jaso du. Eta saria, gaztetxeei eta gune autogestionatuei eskaini ostean, Kortxoenea gogoratu dio alkateari, eta baimenik gabe geratzeko arriskuan dagoen Le Bukowski mitikoa zaintzeko eskatu. Txalo zaparrada bikoitza.

Muguruzaren ibilbidea saritzeko ekitaldiak ezin zuen bestelakoa izan: komunitatearen festa. Komandantearen aginduetara egon diren bere burkide gehienekin egin behar zuen, halabeharrez. Euskal Herriko think tank berritzaileenak bere ibilbideko kantu garrantzitsuenak eskaini ditu, aldarri eta edertasuna nahastuz.

In-komunikazioa izan da lehen kantua. Melodia berriak, brass erritmoak, koroen armoniak eta haize soloak izan dira oinarri, David Pastor-ek zuzendutako big bandean. Konturatzerako Sorkun eta Oskar Benasen lehen kolaborazioa iritsi da, Oasiko Erregina.

Balazalak kantua Laboa, Lertxundi eta Ordorikari eskaini die, euskararen eta euskal musikaren aldeko borroka eskertuz. 2007ko ETAren su-etenaren amaierari buruzko kantua etorkizunarekin lotu du bira estetiko paregabea eginez. Ateak Irekitzeko tenorean gaudela gogoratuz, aukera berriak zabaltzeko beharra azpimarratu du Lukrezia kantuarekin. Dutekin batera egindako neoliberalismoaren kontrako borroka kantuak, 20 urte atzera eraman beharrean aurrera begira jarri gaitu, egindako borrokak gaurkotu eta jarraitzera gonbidatuz.

Ostean etorri dira New Orleansen ondutako kantuak, Black is Beltza, Mess Around edo When I die. Heriotza presente egon da kontzertu osoan; Ion Arretxe, Hasier Etxeberria, Juanba Berasategi, Amaia Apaolaza, Muguruzaren aita bera… Baina heriotza bizitza ospatzeko unea baino ez dela gogora arazi digu: “Ni hiltzean egin hobe dantza”.

“Izan zirelako gara, eta garelako izango dira” oihukatu ostean, belaunaldien transmisioa eta euskal musikaren geroa aldarrikatu du. Ibilaldi osoan izan du presente Muguruzak gazte musikarien lana eta ikusgarritasuna. Arriskatu ere egin du. Eta asteazken gauean ere, Odei Barroso eta La Basu “Izotzezko Erregina” taulara igoarazi zituen a capella rapeatzera. Kontzertuaren erritmo eta indarrarekin apurtu dute, baina ez estetikarekin. Edukiak eta formak bat egin dutelako gazte musikariei bidalitako mezuan: “Egin ezazu behar duzuna”.

Emakumeen ikusgarritasuna aipatzea ere ezinbestekoa da, Micaela Chalmetako lagunen moldeak apurtu baitu konhtzertuetan ohitura bihurtu diren irudi eta jarrera maskulinoekin; irriak, txaloak eta emozioak taldekideen artean banatzen dituen eredua da oholtza gainean behar duguna. Baina ororen gainetik musika. Yalah Ramallah-rekin haize indar eta groove biziak itzuli dira eta taldekide bakoitzaren soloek azalak eta erraiak ukitzeko uneak eskaini dituzte. Bandak egindako lana txaloz saritu du publikoak; inori meriturik kendu gabe, gehien jaso dituztenen artean Eva del Canto eta Saphie Wells koristak, Haizea Mariartu saxofoi-jolea eta Gloria Maurel bateria izan dira.

Azken kantuak iritsi behar zuen: Niña Coyote eta Chico Tornadok Rage Against the Machinen Killing in the name terriblearekin areto osoko lepoak jarri dituzte dantzan. Azken notarekin oihala eta txalo zaparrada euria bezala erori dira. Baina ezin da hor amaitu. Egon behar du azken trakarik. Oihalaren atzean zaratak entzuten dira eta gitarra kolpe bat edo beste.

Eta igo da Oihala. Eta hor daude: Negu Gorriakeko taldekide guztiak, Ines Osinaga, Jon, Fino eta Lonbi, eta noski Micaela banda osorik. Orduan inor ez da gai izan eserita jarraitzeko, eta butaka artean dantzan bukatu dute (dugu) guztiok kontzertua. Gora Herriak eta Sarri Sarrik inoiz ez bezala egin dute eztanda.

Muguruzaren ibilbidea saritu da zen atzo. Baina Muguruzaren ibilbidea ez da soilik berea. Ez eta berarekin egon diren musikariena. Komunitate oso baten ibilbidea da. Bizitza ospatzeko eta madarikatzeko kantatu duen herriaren ibilbidea. Eta kantuok atzo, zentzu berri bat hartu zuten. Ez baitira hilko, kantatzen jarraitzen badugu.

Berria ➝

Donostian eskaini zuen azken kontzertua udalaren aginduz eraitsitako Kortxoenea gaztetxearen defentsan izan zen, 2015eko irailean. Bad Sound System, Sorkun, Xabi Solano, La Basu eta beste zenbait lagun izan zituen alboan. “Egun zoragarria izan zen, indar eta ilusio handikoa”. Datorren asteazkenean berriz hirian joko du Fermin Muguruzak, lehen aldiz Viktoria Eugenia antzokian. Autogestioaren ikur den musikariak Adarra saria jasoko du Eneko Goia alkatearen eskuetatik, eta ondoren bere ibilbide osoko kantuak eskainiko ditu ekitaldi honetarako propio osatutako Micaela Chalmeta Big Bandarekin.

Bi aldeek hala adostuta, Muguruzak 54 urte betetzen zituen egun berean iragarri zuen Donostiako Udalak aurtengo saria Irungo musikariari emateko erabakia. Muguruzari sariak eragiten dion ilusioaren seinale da detaile hori. “Sariek orokorrean nahiko epel uzten naute. Musikariok harreman zuzena dugu gure publikoarekin, hori da beste arte diziplinetako sortzaileen aldean dugun abantailarik handiena, eta ez ditugu horrenbeste behar sariak. Beste sari bat balitz agian esango nien bakean uzteko”. Haatik, sariaren izaerak eta aurretik berau jasotako izenen pisuak eragina izan zuten onartzeko erabakian. 2014an sortu zuen Donostiako Udalak Adarra saria, euskal musikan nabarmendutako sortzaileen ibilbideari aitortza egiteko. Mikel Laboari eman zioten lehen urtean, eta hurrengo aldietan Ruper Ordorika eta Benito Lertxundi aukeratu zituen epaimahaiak. “Nire ustez, bizirik zela Mikel Laboari esker ona adierazi ez izanagatik sentitutako lotsa gainditzeko sortu zuten Adarra saria. Behin horretaz konturatuta, zenbait jenderi hil baino lehenago egin behar zaiola bere lanaren aitortza, eta Ruper Ordorika eta Benito Lertxundi izanik beste saridunak, berehala pentsatu nuen baiezkoa eman behar nuela. Nolabait haien hurrengo katebegikoa naiz”.

Baina Adarra saria onartzeak berekin dakar nahitaezko baldintza bat: kontzertua ematea ekainaren 21ean, Musikaren Egunean, eta zuzenean aritzea ez zegoen Muguruzaren aurtengo aurreikuspenetan. “Nik ez dut funtzionatzen musikari askok bezala, talde bat dutela antolatuta. Azken urteetan egin dudana da proiektu bat sortu eta kontzertu gutxi batzuk eman. Hala egin nuen iaz, esaterako, New Orleanseko musikariekin. Hortaz, barne gatazka sortu zidan izendapenak: batetik, nahi nuen saria onartu, baina kontzertua emateko konpromisoa hartzea zaila egiten zitzaidan. Hortaz, baiezkoa eman aurretik, eskatu nuen egun batzuk uzteko zer egin nezakeen pentsatzeko”.

Horrela sortu zen Micaela Chalmeta Big Banda eratzeko ideia. Martxoaren hasieran Bartzelonara joan zen Muguruza, hiru hilabete eta erdiko egonaldi baterako. Zehazki, Sant Andreu auzora. “Auzoa da, baina hangoek herritzat dute, Bartzelonak bortxaz anexionatu zuelako duela ehun urte”. Han ditu lokalak Taller de Músics goi mailako musika eskolak eta Donostiako kontzertua bertako ikasleekin ematea bururatu zitzaion Muguruzarekin. 20 musikari biltzen dituen big band-a sortu du, eta horietarik 18 emakumeak dira. “Emakumeek presentzia izatea nahi nuen, ahal bazen gizonen parekoa, eta emakumeez bakarrik osatutakoa izateko aukera zegoela esan zidaten. Eta horrela egin  dugu. Urteak daramatzat emakumeen ikusgarritasuna bultzatzen, espazioak uztea aldarrikatzen…”. Horren haritik, David Fernandezek, CUPeko kideak, proposatu zuen big band-ari Micaela Chalmetaren izena jartzea, XX. mende hasierako kooperatibista eta feminista katalanaren oroimenez.

18 kantuz osatutako errepertorioa moldatu dute big band formatura. Kortaturen, Negu Gorriaken eta Muguruzaren bakarkako diskoetako abestiak dira gehienak, baina izango dira bertsioak ere. Eta gonbidatuak: Iñigo Muguruza, Kaki Arkarazo, Sorkun, Oskar Benas, Niña Coyote eta Chico Tornado… Eta bi kanturen artean, La Basu eta Odei Barroso rap kantariak taularatuko dira, saio bat a capella eskaintzeko. “Euskarazko hip hop eszena behingoz astintzen eta sendotzen hasi da eta oso pozik nago horrekin. Horregatik gonbidatu ditut Aneguria eta Odei, eszena hori ere ikuskizunaren parte izan dadin”. Donostiako emanaldia Bartzelonan ere egingo dute, uztailaren 15ean, Grec jaialdian.

‘Black is Beltza’ filma, 2018rako
Hiru hilabetez, martxotik ekainera bitartean, Sant Andreuko beste biztanle bat izan da Fermin Muguruza. “Auzoen defendatzaile sutsua naiz, eta nire bigarren auzo egin dut Sant Andreu”. Katalana ikasteko baliatu du egonaldia. “Gogora ekarri dit euskara ikasten ari nintzenean zeinen gogorra izan zen jende askorekin hizkuntza ohiturak aldatzea. Katalanarekin berdin gertatu zait, jendeak gaztelaniara jotzen zuen baina nik katalanez egiten nien, temati, eta orain moldatzen naiz”. Iaz, Black is Beltza komikiaren harira antolatutako erakusketa zela medio, hilabetez egon zen Muguruza Bartzelonako Santa Monica arte zentroan —han sortu zuen Black is Beltza ASM Sessions diskoa Chalart58 musikariarekin—, eta Bilboko Azkuna zentroan bezala, hainbat ekitaldi paralelo eratu zituen erakusketak iraun bitartean. Horien artean, uztailaren 7an, Gora Black Fermin antolatu zuten. Iruñeko Katakrak liburu-dendako jendearen laguntzarekin, Bartzelonako brass band batzuk gonbidatu zituzten eta Muguruzaren diskoan parte hartu zuten New Orleanseko musikariekin batera Rambletatik desfilatu zuten. “Turistek inbaditutako espazio publikoa berreskuratzea izan zen”. Horren ondoren jaso zuen Muguruzak Sant Andreuko Fabra i Coats espazioan egonaldia egiteko kultur teknikari baten gonbidapena, helburu bikoitzarekin: alde batetik, sorkuntza lan bat garatzea, eta bestetik lan tekniko bat egitea. “Ekipamendu kulturalak ireki eta auzoarekin konektatu nahi zituzten. Eskatu zidaten auzoa nola ikusten nuen azaltzea, indarguneak eta ahulguneak detektatzea eta zer egin zitekeen proposatzea”.

Auzoan “oso harrena ona” egin zioten eta egun gutxitan bere lagun taldetxoa egina zuen Muguruzak. Auzokideen iritziak entzunez, kritika orokor bat jaso zuen: auzoari bizkarra ematen zion Fabra i Coatseko sortzaileen jardunak. Bizilagunek elitistatzat zuten arte espazioa, arrotza zitzaien. Ondorioz, ate irekien jardunaldiak antolatu zituzten: “sortzaileak auzoari erakutsi behar zion bere lana, sortze prozesuaren momentu bakar eta zehatz hori azaldu. Sortzaileak zerbait eman behar dio bueltan auzoari. Hori da komunitatea sortzea”. Ate irekien jardunaldi horietako batean, une honetan esku artean duen proiektua aurkeztu zuen Muguruzak.

Black is Beltza animazioko filmerako musika sortzeko eta grabatzeko baliatu du Bartzelonako egonaldia. Raül Fernandez Refree izan du lagun zeregin horretan. Azken bi urteetan Guerra ikuskizunean aritu dira elkarrekin bi musikariak, eta bitarte horretan filmerako nahi zuen musikaren nondik norakoak azaldu dizkio batak besteari. Sona handia hartu du Fernandezek azken aldian, Silvia Perez Cruz, Rosalía, Kiko Veneno, Los Enemigos edota Rocío Marquezentzat egindako ekoizpenak medio. Sonic Youth taldeko kide ohi Lee Ranaldoren disko berrian ere lan egin du —irailean argitaratuko da—. “Sekulako intuizioa daukan musikaria da, musika izerditzen du”, dio Muguruzak. Bien artean sortu dituzte soinu bandako kantu gehienak. “Musika inzidentala sortu dugu, baina aldi berean pieza asko daude. Natural Born Killers, Ghost Dog edota Tarantinoren filmak izan dira nolabait nire ereduak”. Manu Chao, Ana Tijoux, Iseo, Rosalía, Maika Makovski, Anari edota Amel Zen dira kantuak abestu dituztenetako batzuk.

Filma hurrengo urtean estreinatu nahi du Muguruzak, eta, ahal bada, Donostiako Zinemaldian. “Hori da gure helburua”. Proiektua Bartzelonan antolatutako 360 Cartoon ekitaldian aurkeztu zuten maiatzan, Europako banatzaileen, jaialdietako antolatzaileen eta telebistetako ordezkarien aurrean. Oraingoz animatika, storyboard-a eta musika baino ez dituzte eginda. Harkaitz Cano eta Jorge Aldereterekin ondutako komikiaren estetika ezberdina izango du filmak, eta Muguruzarekin batera Beñat Beitia zuzendari artistikoa, Iñigo Berasategi animazio zuzendaria, Iñaki Holgado eta Josep Homs marrazkilariak —azken horrek Millenium pelikularen komikirako egokitzapena egin zuen—, Dibulitoon eta Argentinako animazio estudio bat ari dira lanean, besteak beste.

Inoiz egin duen proiekturik “zailena eta osatuena” da Black is Beltza. “Proiektu batetik bestera jauzi bat egiten dut beti. Black is Beltza horrela ikusten nuen hasieratik, proiektu mardul gisa, bere adarrekin: kontzertuak, erakusketak, diskoak… Pelikula aurkeztu ondoren ildo beretik jarraitzea da asmoa”.